ਡੇਮ ਜ਼ਾਹਾ ਮੁਹੰਮਦ ਹਦੀਦ (ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ: Dame Zaha Mohammad Hadid; 31 ਅਕਤੂਬਰ 1950 – 31 ਮਾਰਚ 2016) ਇੱਕ ਇਰਾਕੀ-ਜਨਮੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਆਰਕੀਟੈਕਟ, ਕਲਾਕਾਰ ਅਤੇ ਡਿਜ਼ਾਈਨਰ ਸੀ। ਉਸਨੂੰ 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅਖੀਰ ਅਤੇ 21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਦੇ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਹਸਤੀ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਗਦਾਦ, ਇਰਾਕ ਵਿੱਚ ਜਨਮੇ, ਹਦੀਦ ਨੇ ਅੰਡਰਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਵਜੋਂ ਗਣਿਤ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਫਿਰ 1972 ਵਿੱਚ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰਲ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਸਕੂਲ ਆਫ਼ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲਾ ਲਿਆ। ਰਵਾਇਤੀ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰਲ ਡਰਾਇੰਗ ਦੇ ਵਿਕਲਪਿਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਭਾਲ ਵਿੱਚ, ਅਤੇ ਸੁਪਰਮੈਟਿਜ਼ਮ ਅਤੇ ਰੂਸੀ ਅਵਾਂਟ-ਗਾਰਡ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਕੇ, ਹਦੀਦ ਨੇ ਪੇਂਟਿੰਗ ਨੂੰ ਇੱਕ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਟੂਲ ਵਜੋਂ ਅਤੇ ਐਬਸਟਰੈਕਸ਼ਨ ਨੂੰ "ਆਧੁਨਿਕਤਾ ਦੇ ਰੱਦ ਕੀਤੇ ਅਤੇ ਅਣਪਰਖਿਆ ਕੀਤੇ ਪ੍ਰਯੋਗਾਂ ਦੀ ਮੁੜ ਜਾਂਚ ਕਰਨ ਲਈ [...] ਇਮਾਰਤ ਦੇ ਨਵੇਂ ਖੇਤਰਾਂ ਦਾ ਪਰਦਾਫਾਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ" ਇੱਕ ਢੰਗ ਵਜੋਂ ਅਪਣਾਇਆ।

ਉਸਨੂੰ ਦ ਗਾਰਡੀਅਨ ਦੁਆਰਾ "ਕਰਵਜ਼ ਦੀ ਰਾਣੀ" ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸਨੇ "ਆਰਕੀਟੈਕਚਰਲ ਜਿਓਮੈਟਰੀ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦ ਕੀਤਾ, ਇਸਨੂੰ ਇੱਕ ਪੂਰੀ ਨਵੀਂ ਭਾਵਪੂਰਨ ਪਛਾਣ ਦਿੱਤੀ"। ਉਸਦੀਆਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ 2012 ਓਲੰਪਿਕ ਲਈ ਲੰਡਨ ਐਕੁਆਟਿਕਸ ਸੈਂਟਰ, ਬ੍ਰੌਡ ਆਰਟ ਮਿਊਜ਼ੀਅਮ, ਰੋਮ ਦਾ MAXXI ਮਿਊਜ਼ੀਅਮ, ਅਤੇ ਗੁਆਂਗਜ਼ੂ ਓਪੇਰਾ ਹਾਊਸ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਉਸਦੇ ਕੁਝ ਪੁਰਸਕਾਰ ਮਰਨ ਉਪਰੰਤ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 2017 ਦੇ ਬ੍ਰਿਟ ਅਵਾਰਡਾਂ ਲਈ ਮੂਰਤੀ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਉਸਦੇ ਨਾਮ ਤੇ ਕਈ ਪੁਰਸਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਦੇ ਨਾਲ, ਉਸਨੂੰ 2013 ਦੀ ਫੋਰਬਸ ਸੂਚੀ ਦੁਆਰਾ "ਦੁਨੀਆ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਔਰਤਾਂ" ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਵਜੋਂ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੈ। ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਦੇ ਸਮੇਂ ਉਸਦੀਆਂ ਕਈ ਇਮਾਰਤਾਂ ਅਜੇ ਵੀ ਨਿਰਮਾਣ ਅਧੀਨ ਸਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਬੀਜਿੰਗ ਵਿੱਚ ਡੈਕਸਿੰਗ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਹਵਾਈ ਅੱਡਾ ਅਤੇ ਕਤਰ ਵਿੱਚ ਅਲ ਵਕਰਾਹ ਸਟੇਡੀਅਮ (ਹੁਣ ਅਲ ਜਨੌਬ) ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ 2022 ਫੀਫਾ ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ ਦਾ ਸਥਾਨ ਹੈ।

ਹਦੀਦ 2004 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਿਟਜ਼ਕਰ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਪੁਰਸਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਪਹਿਲੀ ਔਰਤ ਸੀ। ਉਸਨੂੰ 2010 ਅਤੇ 2011 ਵਿੱਚ ਯੂਕੇ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਕਾਰੀ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰਲ ਪੁਰਸਕਾਰ, ਸਟਰਲਿੰਗ ਪੁਰਸਕਾਰ ਮਿਲਿਆ। 2012 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਵਿੱਚ ਸੇਵਾਵਾਂ ਲਈ ਐਲਿਜ਼ਾਬੈਥ II ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਡੇਮ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਫਰਵਰੀ 2016 ਵਿੱਚ, ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਇੱਕ ਮਹੀਨੇ ਪਹਿਲਾਂ, ਉਹ ਰਾਇਲ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਆਰਕੀਟੈਕਟਸ ਤੋਂ ਰਾਇਲ ਗੋਲਡ ਮੈਡਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਪਹਿਲੀ ਔਰਤ ਬਣ ਗਈ (ਰੇ ਈਮਸ ਅਤੇ ਸ਼ੀਲਾ ਓ'ਡੋਨੇਲ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਕ੍ਰਮਵਾਰ ਚਾਰਲਸ ਈਮਸ ਅਤੇ ਜੌਨ ਟੂਮੀ ਨਾਲ ਸਾਂਝੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਹ ਪੁਰਸਕਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ)।

• ਅਧਿਕਾਰਿਤ ਵੈੱਬਸਾਈਟ